تعاملی بودن با بررسی مصداقی سریال تعاملی

تعاملی بودن ریشه در نظریاتی دارد که نگاه آنها به مخاطب مانند نظریات پیشین چون نظریه تزریقی رسانه یا گلوله برفی نیست. همانطور که می دانیم  این نظریات بر این اساس مخاطب را منفعل و توده ای می پنداشتند که رسانه را آنقدر قوی تصور می کردند که قابلیت آن را دارد که معنایی را به همان شکلی که می خواهد بر ذهن مخاطب بنشاند. اما در سیر تاریخی نظریات، نظریه های جدید فرض مخاطب منفعل را رد کرده و معتقدند مخاطبان نه چون توده یکسانند و نه تاثیر پذیر صرف. این نظریات زمینه خلق مفهوم «بازخورد» را فراهم کردند. بازخورد بدین معناست که در جریان ارتباطات رسانه ای، مخاطبان امکان انتخاب، تایید و رد و حتی بازتولید هرگونه محتوای ارائه شده را دارند. ویژگی بازخورد اهمیت انتقال را به اهمیت تعامل تغییر می دهد. این بدین معناست که دیگر صرف انتقال معنا یا محتوایی از مجرای رسانه ای اهمیت ندارد بلکه این فراگرد برای تکمیل شدن نیازمند عنصر مخاطب فعال به همراه ادراکات مشترک در یک فراگرد دوسویه است.

این امکان بازخورد توسط مخاطبان، ارتباطات رسانه ای را از حالت یک سویه به ارتباطات دو سویه تغییر داد. بدین صورت که مخاطب و رسانه در فراگردی تعاملی با یکدیگر در ارتباطند.

تعاملی بودن تعاریف متعددی دارد که به یک نمونه از آنها به نقل از دکتر منتظر قائم اشاره میکنم: «هدف نهایی تعامل تاثیر گذاری بر جهان خارج است. اگر یک مثلث را در ذهن خود تصویر کنیم و سه مفهوم اطلاعات، ارتباطات و تعاملات را در سه گوشۀ  این مثلث قرار دهیم.مفهوم اطلاعات،  یعنی داده ها از فرستنده به گیرنده ارسال شود. مفهوم ارتباطات یعنی این که علاوه بر جریان اطلاعاتی که وجود دارد یک بازخوردی نیزشکل بگیرد؛ اگر a به سمت b داده‌ای را می‌فرستد یک بازخوردی نیز بین آنها شکل بگیرد؛ زمانی که‌این بازخوردها به تدریج افزایش می‌یابد در این حالت است که دوسویگی اتفاق می‌افتد. حال اگر این دوسویگی به گونه‌ای باشد که افرادی که در زمان ومکان با هم مشترک اند؛ چه با واسطه از طریق رسانه وچه بی واسطه از طریق ارتباطات اجتماعی، با هم این مبنای انتقال داده و شبکۀ ارتباطاتی را به یک عمل مشترک، هویت مشترک، اقدام مشترک، فکر مشترک و یا یک احساس مشترک تبدیل کنند؛ در این زمان است که تعامل رخ داده است.»

پس میتوان گفت که تعاملی بودن از ویژگی های ذاتی رسانه های جدید از جمله فضای مجازی است. مخاطب در محیط مجازی بواسطه بطورمثال شبکه های مجازی مختلف خود است که محتوا خلق می کند و به اشتراک می گذارد، محتوا های مختلفی را مورد نقد و بررسی قرار می دهد و دارای انتخاب های متعددی بعنوان منبع برای دریافت محتوا است. تعاملی بودن در دنیای امروزه کابرد های متنوعی در حوزه های متعددی دارد. من در این نوشته به عرصه تعاملی شدن سریال ها اشاره میکنم.

تا پیش از شکل گیری فراگرد تعاملی، مخاطب هیچ گونه اختیاری در محتوای سریال عرضه شده نداشت جز آنکه اگر محتوای مورد نظر در حیطه سلیقه و علایق وی نمی بود می توانست انتخاب دیگری داشته باشد یا پس از پایان پخش سریال در نظر سنجی صدا و سیما شرکت کند . بدین معنا که نمی توانسست محتوای سریال مورد نظر را دستخوش تغییر کند اما در حال حاضر این امکان در ایران در حال فراهم شدن است. همانطور که سریالی در فضای مجازی در حال ضبط و پخش است که مخاطب را در سرنوشت بازیگران دخیل می کند. سریال های تعاملی به مخاطب این امکان را می دهد که صرفا تماشاگر سرنوشت نقش ها نباشد بلکه در چگونگی شکل گیری سرنوشت آنها شریک باشد. سریال «پیکسل» به طراحی و نویسندگی «حامد عنقا» که قرار است بهار 1396 در فضای مجازی توزیع شود نمونه ای از تجربه فراگرد تعاملی مخاطب با رسانه است.  این سریال نخستین سریال تعاملی ایران است که مخاطب در جریان جزئیاتی که برای نقش های مختلف رقم میخورد می باشد بدین صورت که در پایان هر قسمت سرنوشت های مختلفی برای انتخاب وجود دارد تا مخاطب خود تعیین کننده کلیت روند پیشروی سریال باشد. این ویژگی بطور قطع مخاطبان بسیاری را به خود جذب می کند زیرا علاوه بر نوین بودن جذابیتی را دارد که تاکنون مخاطب جز در بازی امکان تجربه آن را نداشته است.

منابع:

مرکز آموزش و پژوهش همشهری: http://www.hamshahritraining.ir/news-3517.aspx

گزارش ایسنا از سریال تعاملی «پیکسل»: http://b2n.ir/83865